Nazwa pochodzi od łacińskiego componare czyli układać, składać. Komponowanie jest więc świadomą umiejętnością porządkowania elementów wchodzących w skład kompozycji.
Kompozycja jest to układ (kilku, wielu) elementów w określonym porządku tworzącym harmonię. Elementami tworzącymi kompozycję może być ruch, dźwięk, barwa, przedmiot, kształt, ton, plama, linia. Istnieje wiele rodzajów kompozycji. Jeśli wyobrazimy sobie artystę muzyka – kompozytora, widzimy jak ten składa dźwięki w system pasujących do siebie części składowych. Jego wiedza, intuicja i talent pozwala na uporządkowanie chaosu dźwięków zewnętrznego świata w różne utwory, symfonie.
Podobną pracę wykonują artyści plastycy – malarze, graficy, rzeźbiarze, fotograficy. Celem kompozycji jest zatem osiągnięcie zamierzonego przez autora efektu czyli wywołania u widza konkretnego emocjonalnego odbioru. W plastyczce odbywa się to poprzez umiejętne dobranie kolorów, kształtów, proporcji, faktur i położenia przedstawianych elementów względem siebie na wybranym podobraziu (np. na płótnie, na kartce papieru itp.).
W kompozycji plastycznej chodzi zatem o to, żeby widz wiedział, na co patrzeć, gdzie jest główny punkt uwagi, i żeby obraz „prowadził” wzrok we właściwy sposób. Dobra kompozycja sprawia, że praca jest spójna, ciekawa i ma sens („obiektywnie podoba się”) nawet zanim jeszcze zaczniemy ją szczegółowo analizować.
Układanie w przestrzeni dwuwymiarowego obrazu czyli np. na kartce papieru wymienionych elementów jest pracą wymagającą nie tylko zręczności manualnej ale również wiedzy technicznej i merytorycznej:
- W jaki sposób skomponować obraz aby się podobał?
- Jak ułożyć przedmioty aby wywierać wrażenie na widzu?
- W jaki sposób dobrać kontrasty i barwy aby wzmocnić siłę oddziaływania?
- Co zrobić aby uwieść widza i wciągnąć go w estetyczne przeżycie a być może głębszą refleksję?
- Jak ułożyć plany i kolory aby spotęgować wrażenie głębi, przestrzeni trójwymiarowej?
W plastyce istnieje wiele rodzajów kompozycji. Najważniejsze z nich to kompozycja otwarta, zamknięta, dynamiczna i statyczna. W kolejnych wpisach skupimy się na plastycznym układaniu elementów względem siebie, niezależnie jakie to będą elementy (przedmioty, ludzie, natura itd.). Jest to podstawa komponowania.
Odpowiednie operowanie tymi elementami daje efekt w postaci różnych nastrojów, uczuć, przeżyć, jakich może doświadczyć odbiorca np. odczucie porządku, równowagi, harmonii, dynamiki, chaosu czy nierównowagi. W kompozycji wykorzystuje się też często pewne konstrukcje znane z geometrii takie jak symetria czy złoty podział. W historii sztuki występowały epoki, które określały bardzo ściśle zasady poprawnej kompozycji np. porządki architektury klasycznej.