Street art to inaczej „sztuka na ulicy”, zmagania twórcze rozwijające się w przestrzeni publicznej. Są to zazwyczaj działania samoistne, wynikające z potrzeby tworzenia i interakcji z publicznością.
Inaczej mówiąc są to wszelkie działania z założenia niekomercyjne, wkraczające w przestrzeń miejską, oddziałujące najczęściej na zmysł wzroku. Są to plastyczne przedstawienia, często dowcipne i na pograniczu prawa inicjowane indywidualnie, oddolnie przez różne grupy artystyczne lub samodzielnych twórców. To odróżnia street art od oficjalnych działań plastycznych w przestrzeni miejskiej, realizowanych na zamówienie.
Sztuka ulicy (dziś często określania szerzej jako sztuka miejska – Urban Art) skupia wszystkie formy sztuki powstające w przestrzeni publicznej. Obejmuje różne techniki plastycznej wypowiedzi. Sztuka ta błyskawiczne ewoluuje, dlatego pełnej definicji nigdy nie będzie można w całości skonstruować. Należy jednak zauważyć, iż street art często odcina się od tradycyjnego graffiti (zwłaszcza amerykańskiego korzystającego z liter tzw. writing graffiti). Znany amerykański miejski twórca – John Fekner (ur. 1950 r.) określa street art wręcz jako „te działania artystyczne, które na ulicy nie są graffiti”. Są to zatem wszelkie wlepki, obrazki szablonowe, plakaty a nawet instalacje i serigrafie, które często współgrają z istniejącym naturalnym podobraziem.
Oprócz różnych form tradycyjnych – malowanych,, dziś także popularne staje się dziergane graffiti (yarnbombing) czyli ubieranie obiektów miejskich w własnoręcznie np. wyszydełkowane formy.
Artyści ulicy nie dążą jednak do redefinicji dzieła sztuki. Ich prace to z założenia działania nie elitarne i anonimowe (w przeciwieństwie do innych rodzajów sztuki) – każdy może to robić. Często terminu używa się dla odróżnienia aktywności artystycznej w przestrzeni miejskiej od wandalizmu. Jednakże, jak w każdej tego typu „sztuce”, jedynie mały procent to prace naprawdę oryginalne i wartościowe, wysyłające społeczeństwu jakąś depeszę.
Według znawców, street art jest ostatnim bastionem sztuki nieskrępowanej – wolnej, czystej kreacji. Nadal jednak słowo „dzieło” biorą w cudzysłów, podobnie jego twórcę – „artystę”.
Street art i jego artyści – kilka przykładów
John Fekner
Wspomniany wcześniej John Fekner to amerykański artysta, który zajmował się sztuką konceptualną i environment, w 1976 roku zaczął malować tymczasowe wiadomości na budynkach w Nowym Jorku, używając ręcznie wycinanych szablonów kartonowych i farby w sprayu. Po raz pierwszy był widziany na przemysłowych ulicach i autostradach Queens, mostach East River, a później w południowym Bronksie. Jego napisy (takie jak Industrial Fossil, Urban Decay i Decay / Abandoned) pojawiały się w miejscach, które wymagały rozbiórki lub odbudowy. Większość tych artystycznych działań doprowadzała do przemian środowiska miejskiego – napraw, odbudowy czy innych urbanistycznych działań.
Banksy (instagram.com/banksy)
Jeden z najbardziej rozpoznawalnych na świecie twórców ulicy. Na temat jego tożsamości tworzone są legendy. Nawet naukowcy zań się zabrali wykorzystując matematykę i nowe technologie aby zidentyfikować Banksy’ego jako Robina Gunninghama. Banksy zaczynał jako zwykły graficiarz sprayujący po ścianach. Jedna za „łapanek wandali” sprawiła, że przerzucił się na obrazy konstruowane na bazie wcześniej przygotowanego szablonu. W miejscu docelowym techniką tą operuje się szybciej i również szybciej można się oddalić z „miejsca przestępstwa”. Prace Banksy’ego nie są jednak przejawem wandalizmu. Jest to dobrze wykształcony plastycznie człowiek, który obrał taką, a nie inną drogę artystyczną (zachęcam do obejrzenie filmu Wyjście przez sklep z pamiątkami). Jego prace mają często wydźwięk antywojennym i pacyfistycznym. Umieszczane są w miejscach, w których zdobią szpetne i zaniedbane ściany. W swoich pracach, Banksy zwraca też często uwagę na pogłębiające się nierówności w społeczeństwie – zarówno materialne jak i behawioralne.
Mark Jenkins (www.xmarkjenkinsx.com)
Twórca jej najbardziej znany z tworzenia instalacji ulicznych przy użyciu przezroczystej taśmy do pakowania. To właśnie ze stretchu tworzy ulotne obiekty przestrzenne, które instaluje w różnych miejscach w mieście. Innymi obiektami jego sztuki są zwykłe elementy miejskiej infrastruktury (słupy, fasady, instalacje miejskie itp.). Wzbogacone o dodatki stają się nieświadomi cząstkami twórczości artysty – jego instalacji artystycznych lub/i chwilowych performance.
Oakoak (www.oakoak.fr)
Oakoak to francuski artysta uliczny działający od 2006 r. Dla niego, jak sam pisze na swoje stronie – miasto to jeden wielki plac zabaw. Urodzony w Saint-Etienne we Francji, wszędzie dokleja swoje rysunki, aby wywołać uśmiech na twarzach przechodniów. Francuz bawi się wadami miejskiej infrastruktury (nietetyczne instalacje, popękane mury, zniszczone elementy małej architektury, porzucone śmieci itd.) przekształcając defekty w zabawne komentarze. Jak sami zauważa, jego sztuka jest środkiem do poetyzowania środowiska miejskiego. W przeciwieństwie jednak do np. Banksy’ego zamiarem artysty nie jest żaden przekaz społeczno-kulturowy. On po prostu chce się dobrze bawić i tą zabawą zarażać innych. „Zawsze noszę marker, aparat i miarkę. Często przygotowuję się do działań w domu, a potem wracam na miejsce zdarzenia – późnym wieczorem lub wczesnym rankiem, kiedy jest cicho – żeby nie zostać zauważonym”1.
Wyświetl ten post na Instagramie.
Wyświetl ten post na Instagramie.
Łódzkie murale
Polskim zagłębiem sztuki ulicy jest Łódź, która już od wielu lat jest jedną, wielką galerią sztuki. Od 2008 r. Działa Fundacja Urban Forms zajmująca się upowszechnianiem kultury i sztuki miejskiej. Wielkoformatowe obrazy upiększają liczne, niewyremontowane elewacje łódzkich budynków. Murale tworzone są przez artystów z całego świata. Pierwsze murale Galerii Urban Forms pojawiły się w 2010 r., dziś są wizytówką miasta. Organizowany jest także coroczny Festiwal Murali.
Pierwotnie artykuł ukazał się w grudniu 2010 r. w prowadzonym przez uczniów Ars Atelier internetowym magazynie „AkademiaSztuki.org“.